Ooit begon STET als handelaar in poot- en consumptieaardappelen, groenten en fruit. Langzaam focuste het Emmeloordse bedrijf zich steeds meer op die pootaardappel. Dat resulteerde in 1985 in een eigen kweekbedrijf. ‘En ik ben ervan overtuigd dat dat de reden is geweest dat wij vandaag de dag nog bestaan. Kweken is onze redding geweest’, denkt directeur Peter Ton.
Want in het Noorden van Nederland waren heel veel pootaardappelhandelaren in die tijd. De pieper doet het nou eenmaal goed op die bodem, met de voormalige zeebodem van de Noordoostpolder als neusje van de zalm. ‘En eigenlijk zijn na al die jaren alleen de handelsbedrijven overgebleven die ook een eigen kwekerij hebben, zoals wij.’
Het opstarten van een eigen kweekbedrijf was zeker niet vanzelfsprekend toentertijd, verzekert Ton. ‘Maar oprichter Joop Stet, die het bedrijf begon in 1973, had visie. Als handelaar ben je vooral bezig met de waan van de dag, maar hij keek vooruit. En durfde daar ook veel tijd en geld in te investeren.’
Anno 2023 staat er in het 50ste jubileumjaar van STET dankzij zijn vooruitziende blik een familiebedrijf dat vooraanstaand is in de aardappelexport. STET heeft vandaag de dag meer dan dertig commerciële rassen op de markt gebracht en is de op twee na grootste pootaardappelleverancier van Nederland.
‘Duurzaamheid is een oneindige zoektocht met allerlei afwegingen’
6.400 vrachtwagens per jaar
‘Ons pootgoed gaat naar zeventig landen over de hele wereld en we leveren aan grote namen zoals Lays, McCain en Aviko. In totaal gaat er jaarlijks 160.000 ton aan Stet aardappelen de deur uit. Dat zijn maar liefst 6.400 vrachtwagens.’
Het allereerste ras dat Stet op de markt bracht, was Timate. Dat gebeurde in 1988, drie jaar na de start van het kweekbedrijf. ‘En dat is nog best snel, want gemiddeld duurt de ontwikkeling van een ras tien jaar. Het is namelijk een enorm moeilijk proces. Van de 100.000 zaailingen die we per jaar hebben, blijven er maar vijf tot tien over.’
Hoe werkt het ook alweer precies, dat kweken van pootaardappelen? Het begint allemaal met de kruising van een vader- en moederplant. De nakomeling die daaruit voortkomt, krijgt bessen met zaadjes. Die worden geoogst, verwerkt en gedroogd. Ton: ‘Na een jaar gaan ze de grond in. Daarna volgt er een periode van strenge selectie en vermeerderen.’
Meer dan 800 rassen wereldwijd
Op die manier ontstonden er wereldwijd meer dan 800 aardappelrassen, waarvan Stet dus aan de wieg stond van zo’n dertig exemplaren. Elk jaar rolt er een nieuw ras uit het kweekbedrijf dat in Friesland staat.
‘Vroeger was het uitgangspunt bij de veredeling altijd opbrengstverbetering. Welk ras levert de meeste aardappelen op? Later werden de verschillende verwerkingen erin meegenomen. Welke aardappelen zijn heel geschikt voor chips, welke voor friet? Wat voor kleur moeten ze hebben, welk ras heeft de beste krokantheid na het frituren?’
Maar tegenwoordig zijn er weer nieuwe speerpunten, weet Ton. ‘De genetische vooruitgang is niet te stoppen. Gelukkig maar, want zo krijgen we een steeds beter product. Nu zijn we bijvoorbeeld weer bezig met het kweken van robuuste aardappelen. Deze rassen moeten door de klimaatverandering tegen allerlei nieuwe omstandigheden bestand zijn.’
Ze moeten bijvoorbeeld minder kunstmest nodig hebben, beter tegen virussen kunnen, maar ook tegen zout water, droogte en warmte. ‘We ontwikkelen rassen die duurzaam zijn, ja. Maar duurzaamheid is een te algemeen begrip voor waar wij mee bezig zijn. Het is namelijk een oneindige zoektocht met allerlei afwegingen. Opbrengst, toepassing van de aardappel, de manier van telen; het wordt allemaal op een weegschaal gelegd en samengevoegd tot een ras. Wat voor het ene aspect een duurzame oplossing is, levert aan de andere kant weer minder duurzame consequenties op.’
PepsiCo gaat duurzaam
Samen met het bedrijf PepsiCo, dat achter de beroemde Lay’s chips zit, werkt STET aan een verduurzamingsslag. PepsiCo wil namelijk voor 2030 de uitstoot van broeikasgassen in de hele bedrijfsketen verminderen met 20 procent. ‘Dat vergt ook van ons als leverancier inspanningen. En daar werken we dan ook actief met elkaar naar toe.’
Een tijdje leek de verse aardappel wereldwijd wat op zijn retour te zijn, maar Ton zag tijdens de covid-pandemie opeens een kleine opleving. ‘Vooral de ‘ready to cook’ aardappelen werden weer populair. Die opleving zwakt ook wel weer wat af, maar in zijn algemeen kunnen we stellen dat de aardappel in de lift zit. Vooral in Azië, waar rijst natuurlijk het meest wordt gegeten.’
En dat vindt Ton niet zo gek. ‘De aardappelteelt is namelijk veel duurzamer dan de teelt van rijst en pasta. Rijst heeft bijvoorbeeld vijf keer meer water nodig.’ Daarnaast is de -erg voedzame- pieper snel te telen met ongeveer 120 dagen. In sommige klimaten kun je daardoor meerdere oogsten per jaar doen, als er een beetje efficiënt verbouwd wordt.’